Vladimir Arsenijević © Davor Konjikušić/IWM Vienna.
EDHE NJË TJETËR (FITORE NË) DISFATE
Këmbëngulja e fortë dhe përkushtimi i pamohueshëm për kauzën e tyre nga e djathta etno-nacionaliste serbe arrin vërtet përmasa mbresëlënëse. Kjo krijon një ndjenjë të konsiderueshme pasigurie dhe një nevojë për vetë-reflektim dhe rregullim të mëvonshëm të qëndrimeve në të ashtuquajturën shumicë të heshtur, anëtarët e së cilës sigurisht që do të adoptonin pikëpamje të ndryshme në rrethana paksa të ndryshuara, por tradicionalisht do t’i nënshtroheshin rrëfimeve dominuese me lehtësi. Ndërsa pjesët e së majtës, veçanërisht në skajet ekstreme, janë të infektuara me të njëjtën pikëpamje vetëviktimizuese, anti-liberale, paranojake dhe mbi të gjitha, të frikësuar në mënyrë parokiale të botës pa asnjë modernizëm, kam frikë se pjesa tjetër e shoqërisë në radhë të parë përcjell idetë e saj politike, nëse i ushqejnë fare ato, në mënyrë të ashpër kryesisht përmes mediave sociale, duke tredhur në mënyrë efektive vullnetin e tyre për veprim dhe angazhim në botën reale – rëndësia e së cilës, nga ana tjetër, nuk u ka shpëtuar aktorëve të të dyja skajeve e spektrit politik. Ata e dinë pse është thelbësore të ndikohet në opinionin e njeriut të zakonshëm, të kalimtarit të rastësishëm, të çdo njeriu, dhe këtu qëndron thelbi i suksesit të tyre. Përdorimi i shkathët i tropeve që lënë përshtypje të fortë te shumica në Serbi i kontribuon më tej kësaj (mjafton, p.sh., të përdorni fjalën “popull” në vend të “shoqëri” dhe të pohoni që ju dhe askush tjetër të vini nga një “popull” i tillë, përfaqësoni “popullin” dhe punoni për “popullin” kundër të gjithë elementëve të huaj, tradhtarëve dhe mbi të gjitha mercenarëve të huaj të urryer, që të ketë një sukses të caktuar të garantuar), dhe muret janë dëshmuar të jenë një kanavacë ideale për përcjelljen e lehtë dhe relativisht të lirë të mesazheve po aq të lira. Në të gjitha këto, vetë fjala “Kosovë” (ose më mirë akoma “Kosova dhe Metohija”, “Kosmet” ose “KiM”) posedon fuqi praktikisht magjike, e cila sigurisht do të ndezë të gjitha dritat e nevojshme të qytetarit serb tipik, mesatarisht të informuar dhe po aq të angazhuar.
Ideja e fitores në disfatë, e bazuar në shpjegimin poetik të shembjes së Serbisë mesjetare në Betejën e Kosovës kundër Perandorisë Osmane, paraqitet përmes dilemës së princit serb Lazar Hrebeljanoviq, i cili pasi mori një ultimatum nga Sulltan Murati turk duke kërkuar që ai të dorëzonte çelësat e të gjitha qyteteve të fortifikuara nën kontrollin serb ose të përballej me një forcë ushtarake të pakrahasueshme superiore, u përball me zgjedhjen midis “perandorisë tokësore”, d.m.th., një dorëzim paqësor të tokave serbe te turqit në këmbim të ruajtjes së jetës, fuqisë, pasurisë, ose “perandoria qiellore”, d.m.th., disfata e pashmangshme në fushën e betejës dhe rënia personale, së bashku me rrënimin e padiskutueshëm të Serbisë, por në të njëjtën kohë lavdinë e përjetshme dhe ngjitjen madhështore në qiell. Princi Llazar zgjedh me vendosmëri “perandorinë qiellore” dhe në Vidovdan më 1389 shkon për të luftuar në fushën e Kosovës ku vdes së bashku me shumicën e fisnikërisë serbe. Dhe kështu krijohet miti, një mit që, përmes mediumit të fuqishëm të poezisë popullore, zgjerohet, ndërtohet dhe mban gjallë për shekuj, duke u shndërruar në një manual elementar për të kuptuar botën. Kur Serbia më në fund arriti pavarësinë nga sundimi osman gjatë shekullit të 19-të, ky mit u inkorporua me mjeshtëri në narrativën heroike të shtetndërtimit. Gjithçka tjetër është në fakt një sërë pasojash që na çojnë, në një sekuencë tepër logjike dhe të rregullt, në ditët e sotme. Dhe gjithçka është krejtësisht e qartë: serbët janë kushtëzuar padrejtësisht, kanë qenë gjithmonë; para tyre është vendosur gjithmonë një ultimatum krejtësisht i papranueshëm dhe ata kanë mbetur të vetëm në të gjitha situatat për të luftuar kundër një entiteti monstruoz që është i pamundur të kapërcehet dhe në rrethana të tilla, kuptohet, kanë zgjedhur humbjen e nderuar si formën më të lartë të fitores. Kështu, Kosova e humbur mbetet përgjithmonë toka e tyre e shenjtë që ata thjesht duhet ta rimarrin, dhe koha dhe rrethanat e përfshira nuk luajnë absolutisht asnjë rol në këtë çështje.
Sot, gjashtëmbëdhjetë vjet pas pavarësisë së “krahinës jugore serbe”, serbët ende fantazojnë intensivisht për kthimin e ushtrisë serbe në Kosovë. Për të vërtetuar dëshirën e tyre dhe për ta vendosur atë në kontekstin e realitetit objektiv gjeopolitik, ata shpesh i referohen Rezolutës 1244 të OKB-së[1]. Fetishizimi i tepruar lokal i këtij dokumenti, i cili në verën e vitit 1999 i dha fund fushatës së bombardimeve të NATO-s ndaj Serbisë dhe Malit të Zi, por edhe çdo ekzistence të shtetësisë serbe në Kosovë, qëndron në proporcion të zhdrejtë me përmbajtjen e tij. Të cilën ata, përsëri, e injorojnë plotësisht. Dhe ndoshta me të drejtë, duke pasur parasysh se dokumenti që e vendos Kosovën nën një mandat të pakufizuar të OKB-së, në mënyrë krejt të qartë thekson se “përgjegjësitë e pranisë ndërkombëtare të sigurisë që do të vendosen dhe veprojnë në Kosovë do të përfshijnë (…) sigurimin e tërheqjes dhe parandalimin e kthimit në Kosovë të forcave ushtarake, policore dhe paraushtarake federale dhe republikane, përveç siç parashikohet në pikën 6 të aneksit 2″, në të cilën, më tej, thotë qartë se, pas tërheqjes, “një numër i rënë dakord i personelit jugosllav dhe serb do të lejohet të kthehen për të kryer funksionet e mëposhtme“, duke renditur vetëm katër prej tyre: “lidhje me misionin civil ndërkombëtar dhe praninë ndërkombëtare të sigurisë”, “shënjimi/pastrimi i fushave të minuara”, “mbajtja e një pranie në vendet e trashëgimisë serbe” dhe “mbajtja e një pranie në pikat kryesore”, kalimet kufitare”, por vetëm “nën mbikëqyrjen e pranisë ndërkombëtare të sigurisë dhe (…) e kufizuar në një numër të vogël të rënë dakord”. Dhe më pas, për të shmangur çdo konfuzion apo keqkuptim të mundshëm apo edhe të mundshëm në interpretim, dokumenti saktëson se numri i vogël i rënë dakord do të thotë “qindra, jo mijëra” trupa.
Megjithatë, duke u kapur në mënyrë të dëshpëruar pas kësaj rezolute, e cila (vetëm) rryma kryesore politike serbe pretendon se garanton “integritetin territorial të Serbisë” dhe e promovon pa u lodhur si shtyllën kurrizore dhe legjitimitetin e politikës së saj patetike humbëse në lidhje me Kosovën, së bashku me një besim të pasionuar në rolin e saj në lehtësimin e kthimit të dëshiruar të ushtrisë serbe (me institucione të tjera shtetërore, natyrisht) në territorin e humbur që është aq i pranishëm në segmentin etnonacionalist të publikut, tregon vetëm një gjë: ata thjesht nuk e kanë lexuar as atë dreq dokument.
Edhe sikur ta lëmë mënjanë faktin se forcat e KFOR-it janë në Kosovë për një çerek shekulli, si dhe baza e madhe ushtarake amerikane Bondstil, dhe është mjaft e sigurt që prania ushtarake serbe në kundërshtim me dokumentet e nënshkruara dhe të ratifikuara ndërkombëtarisht nuk do të ishte e mirëpritur pikërisht nga paaftësia e dukshme e kësaj pjese të rëndësishme të shoqërisë sonë të dëshpëruar që të paktën të marrë në konsideratë implikimet praktike të realitetit të zymtë statistikor që, siç dihet, shqiptarët etnikë jetojnë në Kosovë është ende goditëse. Duam apo s’duam, aty janë rreth 1.7 milionë të tillë, që do të thotë se përbëjnë një shumicë të madhe prej rreth 92.9% të popullsisë – një uniformitet mbresëlënës që e pozicionon këtë republikë të re në krye të tabelës evropiane të vendeve me homogjeniteti etnik. Për më tepër, kjo shumicë dërrmuese shqiptare ka thjesht vullnetin e saj politik që është demonstruar shumë herë më parë se askush dhe asgjë nuk mund t’i mohojë, si dhe përfaqësuesit e tyre politikë që e përfaqësojnë me sukses. Prandaj, nëse Kosova, siç nuk do të jetë në të vërtetë, do të ribashkohej me Serbinë, ndryshimet demografike që do të rezultonin do të shkaktonin përçarje të konsiderueshme, praktikisht të paimagjinueshme në jetën e përgjithshme politike dhe shoqërore serbe.
Mirëpo, asgjë nga këto nuk e shqetëson vërtet politikanin bashkëkohor serb, të prirur për manipulime të ndryshme, as qytetarin mesatar të Serbisë me prirje nacionaliste. I inkurajuar nga mënyra sesi sot në Serbi i qasen kësaj teme për të fantazuar lirisht, madje edhe për të halucinuar, nëse është e nevojshme, me një përbuzje absolute për realitetin dhe sensin e shëndoshë, ai qytetar, në vend të Kosovës së vërtetë, ku me shumë gjasa nuk ka qenë kurrë në të vërtetë, sheh. një fushë historikisht e famshme me manastire dhe kisha ortodokse, bozhure, vajza të Kosovës dhe fantazma të paraardhësve të famshëm, pa njerëz dhe çdo gjurmë moderne, e cila, në një kthesë të mrekullueshme gjeopolitike dhe pa asnjë pasojë të mëtejshme, rikthehet ose rilidhet sërish drejt “mëmëdheut”. Këtë herë, në përjetësi.
Kjo lloj miopie, afër verbërisë, dhe përkushtimi pothuajse universal ndaj një iluzion ekstrem, vështirë se mund të krahasohet askund tjetër në Evropë. Duhet vërtet shumë punë e përkushtuar për të përulur një shoqëri deri në atë masë sa të bëhet krejtësisht e paaftë për të lexuar siç duhet dhe me përgjegjësi shenjat e kohës dhe kontekstin në të cilin ndodhet, duke marrë kështu vendime racionale për të kaluarën e saj, të tashmen dhe rrjedhimisht e ardhmja e saj.
Apo ndoshta serbët nuk e marrin seriozisht ndonjë nga këto? Mbase kur bëjnë ato deklarata bombastike për “kthimin e ushtrisë serbe në Kosovë” apo kur godasin gjoksin duke shpallur “nuk do të ketë dorëzim” apo kërcënojnë me parafrazën tërheqëse “vitin e ardhshëm në Prizren”, thjesht po lëpin plagët dhe duke pritur që dhimbja të kalojë më në fund? Ndoshta të gjitha ëndrrat lokale për të rimarrë djepin e humbur janë thjesht ëndrra e lagësht më e zakonshme, dhe thelbi i ëndrrave të lagështa është që ato të mos realizohen në realitet?
E parë në këtë mënyrë, si një shprehje e dështimit përfundimtar, ndoshta e gjithë kjo mund të ishte disi e pranueshme, ose të paktën e kuptueshme (në fund të fundit, ata që humbasin kanë të drejtë të zemërohen), nëse së bashku me këtë vajtim patetik në formë dekarrokeshe të mos kalojë përbuzja e mprehtë raciste dhe ndjenja e epërsisë përfundimtare ndaj shqiptarëve të Kosovës (d.m.th. “shiptarë”, siç i quajnë në mënyrë nënçmuese shumë serbë), që promovohet pa u lodhur sipas nevojës nga çdo serb, i cili nëse nuk ushqen atë urrejtje të detyrueshme të errët ndaj “Shiptarët”, sigurisht që as që mund të fillonin ta quajnë veten një “serb të vërtetë”.
Pjesa më e trishtë e gjithë kësaj është se papërgjegjësia e akumuluar ka prekur drejtpërdrejt pakicën serbe në Kosovë me dekada, e cila, për shkak të mbrojtjes dërrmuese të shtetit amë dhe dashurisë së pakufishme që shoqëria serbe i dhuron atij, është pakësuar pothuajse në pikën e mosekzistencës. Ndërsa në vitin 1981 rreth 15% e popullsisë në Kosovë ishte e kombësisë serbe, sot serbët përbëjnë mezi 5% të popullsisë së përgjithshme dhe numri i tyre vazhdon të zvogëlohet ndërkohë që ata jetojnë në gjendje antagonizmi të thellë me shumicën dominuese shqiptare, fatkeqësisht të tërhequr në enklavat e tyre në jug të largët dhe në veri të Kosovës. Ky trend në rënie, kryesisht në dëm afatgjatë të diversitetit etnik tashmë të komprometuar seriozisht të republikës së re, nuk do të ndalet praktikisht derisa të mos mbetet asnjë serb në Kosovë, kryesisht për shkak të të gjitha pasojave negative të kësaj “mbrojtjeje” të konceptuar kaq me mençuri. ” që “mëmëdheu” i siguron me vetëmohim për afro katër dekada, kohë gjatë së cilës ky komunitet është shkatërruar përgjithmonë dhe asgjësuar plotësisht.
Se asgjë nuk po ndryshon në politikën e Serbisë ndaj shoqërisë bashkëkohore kosovare dhe marrëdhënieve tona me shumicën e saj – përveç, si rregull, për keq – dëshmohet nga ndalimi zyrtar i fundit i festivalit të pajtimit “Mirëdita, Dobar Dan!”. Organizuar nga Nisma e të Rinjve për të Drejtat e Njeriut, i cili mbahet në Beograd për plot dhjetë vjet dhe paraqet një nga urat më të rëndësishme për komunikim të mirë dhe neutral, në radhë të parë artistik dhe krijues ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Gjatë gjithë viteve të mëparshme, fjalë për fjalë që nga fillimi, festivali ka ndezur protesta agresive nga ultra-djathtasja serbe, fundamentalistët ortodoksë, grupet e huliganëve dhe formacione të ngjashme rrugësh nga fundi i shoqërisë, por këto u mbajtën me sukses nga policia në kordonë që kanë siguruar sigurinë për këtë tubim vit pas viti. Falë asaj mbrojtjeje të vazhdueshme, programi i festivalit mundi të vazhdonte. Mirëpo, këtë vit, qeveria serbe më në fund vendosi që haptas të qëndrojë në anën e banditëve të saj, të cilët i ka ushqyer me kaq kujdes dhe konsistencë prej vitesh. Fillimisht kryetari i Beogradit, Aleksandar Shapiq, deklaroi hapur se qyteti nuk do ta mbështesë këtë festival dhe më pas Ivica Daçiq, ministri aktual i Punëve të Brendshme, mori vendimin për të ndaluar festivalin “Mirëdita, Dobar Dan!”.
Ky vendim praktikisht përkoi me ndalimin e hyrjes në vend të Feđa Štukan, një aktori, shkrimtar dhe aktivist i njohur boshnjako-hercegovinas, i cili duhej të luante këtë vit në Festivalin tonë rajonal letrar dhe jo vetëm letrar KROKODIL , por që konsiderohej si rrezik sigurie për Republikën e Serbisë. Fakti që ndalimi i festivalit të shkurtër Kikinda, një tjetër ngjarje e rregullt letrare që promovon komunikimin dhe bashkëpunimin rajonal, që mbahet prej vitesh në këtë qytet multietnik të Vojvodinës dhe që autoritetet lokale e kanë cilësuar si “anti-serb”, ka ndodhur praktikisht në të njëjtën kohë, tregon se e gjithë kjo nuk mund të jetë thjesht një rastësi.
Së bashku me shumë tregues të tjerë po aq të pamohueshëm, këto tre raste të fundit tregojnë drejtimin në të cilin do të lëvizë shoqëria serbe në kohën e ardhshme.
(Ky tekst është një fragment nga një ese më e madhe e titulluar “Poshtë Rrugës Njegoševa – Ndikimi i panevojshëm i shtetit në kulturën në rritje të dhunës në Serbi: Gjurmime të pakontrolluara ideologjike të grupeve të ekstremit të djathtë dhe huliganëve në rrugët e Beogradit qendror.”
)
Nga anglishtja: Fahredin Shehu
[1] https://unmik.unmissions.org/united-nations-resolution-1244
